Κατά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Υπουργών Αλιείας στις 21.3.2022 συζητήθηκε (κατόπιν αιτήματος της Ισπανίας) θέμα σχετικά με την αντιμετώπιση της αύξησης λειτουργικού κόστους στον αλιευτικό τομέα, κυρίως λόγω της αύξησης των τιμών των καυσίμων, αλλά και άλλων πρώτων υλών, ως συνέπεια της πρόσφατης κρίσης από τον πόλεμο στην Ουκρανία και αναφέρθηκαν σημαντικές επιπτώσεις στον κλάδο από την κρίση και ανάγκη στήριξής του (αλιεία και υδατοκαλλιέργεια).

Αποφασίστηκε ότι θα εξεταστούν μέτρα στήριξης για τον κλάδο, κυρίως με την ενεργοποίηση του άρθρου 26 του Καν (ΕΕ) 2021/1139 για τη νέα προγραμματική περίοδο 2021-2027, καθώς πληρούνται οι προϋποθέσεις για ορισμό του συμβάντος ως έκτακτου και θα γίνει εισήγηση για την ενεργοποίηση του άρθρου αυτού, τόσο για αποζημιώσεις επιχειρήσεων όσο και για αποθεματοποίηση από Οργανώσεις Παραγωγών (δεν πραγματοποιεί η Ελληνική Οργάνωση Παραγωγών Υδατοκαλλιέργειας-ΕΛΟΠΥ).

Σύμφωνα με το άρθρο 26, παρ. 2 μπορεί να δοθεί αποζημίωση σε επιχειρήσεις στους τομείς της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας για διαφυγόν εισόδημα ή πρόσθετο κόστος.

Μια τέτοια διαδικασία θα εφαρμοστεί αφού η Ευρ. Επιτροπή εκδώσει Εκτελεστική Απόφαση ότι συντρέχουν λόγοι έκτακτου συμβάντος και μόνο για τη διάρκεια της περιόδου που θα ορίζεται στην Απόφαση και με αναδρομική επιλεξιμότητα από 24/2/2022.

Το πρόβλημα είναι ότι σήμερα δεν έχει υποβληθεί από τη χώρα μας το τελικό κείμενο ΠΑΛΥΘ 2021 – 2027 για έγκριση από την Ε.Ε., ούτε έχει γίνει έγκριση του νέου ΣΔΕ και εξειδίκευση του Προγράμματος. Επίσης απαιτείται σχετική πρόσκληση με τον τρόπο υπολογισμού της αντιστάθμισης, παρόμοιο της αποζημίωσης που δόθηκε λόγω COVID-19.

Δημοσιεύτηκαν τρία Π.Δ. για την ίδρυση Π.Ο.Α.Υ. στις περιοχές Κεφαλονιάς, Οξειάς Εχινάδων και Χαλκιδικής σ’ εφαρμογή του Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α. των Υδατοκαλλιεργειών.

Μετά μακρά περίοδο συζητήσεων, διαβουλεύσεων και υπερβολικών καθυστερήσεων με την έκδοση των Π.Δ. αυτών θα επιχειρηθεί μία ψύχραιμη αποτίμηση του περιεχομένου με παράλληλο σχολιασμό και προτάσεις ώστε να είναι υλοποιήσιμα και ρεαλιστικά.

• Στο άρθρο 2 πέραν της προσδιοριζόμενης μέγιστης συνολικής έκτασης και των γεωγραφικών συντεταγμένων κάθε ζώνης Π.Ο.Α.Υ. αναγράφεται και η μέγιστη συνολική μισθωμένη έκταση εντός αυτών. Με δεδομένο ότι οι μέθοδοι και προδιαγραφές καλλιέργειας / εκτροφής υδρόβιων οργανισμών εξελίσσονται ή μπορεί να διαφέρουν από τις σήμερα εφαρμοζόμενες, η περιοριστική αναγραφή της συνολικής μισθωμένης έκτασης (προφανώς μέσω του ν. 4282/2014 και άλλων νόμων) είναι πρόδηλο ότι θα αποτελέσει ανασχετικό παράγοντα στην εξέλιξη του κλάδου, ενώ καμμία χρησιμότητα δεν έχει και προτείνεται να αφαιρεθεί.

• Στο άρθρο 3 αναγράφεται ο φορέας ίδρυσης και διαχείρισης της Π.Ο.Α.Υ., αλλά και ότι θα ανατεθεί η διαχείριση της Π.Ο.Α.Υ. με απόφαση του Συντονιστή (σ.σ. ΟΧΙ γεν. γραμματέα) της Αποκεντρωμένης Διοίκησης.

Για το πρώτο θεωρώ ότι δεν υπάρχει εξουσιοδοτική διάταξη νόμου, ενώ για το δεύτερο υπάρχει ρητή από το ν. 4282/2014. Παράλληλα, εύλογα προκύπτει και το ερώτημα ότι αφού με το Π.Δ. ορίζεται ο Φ.Δ., προς τί να εκδοθεί η απόφαση μετέπειτα του Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης;

Άρα αν θεωρηθεί αναγκαίος ο ορισμός Φ.Δ. στο Π.Δ. πρέπει να γίνει τροποποίηση του σχετικού άρθρου του ν. 4282/2014.

• Στο άρθρο 4 γίνεται

(α) προσδιορισμός των εκτρεφόμενων οργανισμών στην Π.Ο.Α.Υ.

Δυστυχώς αναγράφεται περιοριστικά ότι είναι Θαλάσσιοι Μεσογειακοί Ιχθύες ή / και όστρακα (κάποιος βιολόγος ας το διορθώσει στο ορθό οστρακοειδή).

Η αναγραφή «ή οποιοδήποτε άλλο είδος με ισοδύναμο περιβαλλοντικό αποτύπωμα σε πλωτούς ιχθυοκλωβούς», αφενός αποκλείει κάθε άλλη μέθοδο καλλιέργειας / εκτροφής πέραν των ιχθυοκλωβών (ή / και οστρακοειδών με άλλη μέθοδο πέραν των long lines), όπως καλλιέργειες στον πυθμένα ή σε πανέρια (trays) ή πολυκαλλιέργειες, καθώς και κάθε άλλο υδρόβιο οργανισμό, π.χ. ολοθούρια, αχινοί, χταπόδια, φύκη.

Τέλος δεν υπάρχει καμμία πρόβλεψη για την ίδρυση δοκιμαστικών / πιλοτικών μονάδων καλλιέργειας / εκτροφής.

Προτείνεται η αναδιατύπωσή του ως εξής:

«Οι εκτρεφόμενοι οργανισμοί θα είναι κύρια Θαλάσσιοι Μεσογειακοί Ιχθείς, όπως κάθε φορά ορίζονται.

Είναι δυνατή η καλλιέργεια / εκτροφή και άλλων ενδημικών ειδών υδρόβιων οργανισμών με ισοδύναμο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Στους προς καλλιέργεια / εκτροφή οργανισμούς περιλαμβάνονται και τα είδη που αναφέρονται στο Παράρτημα IV του Καν. (ΕΚ) 506/2008, όπως ισχύει για την τροποποίηση του παρ. IV του Καν.(ΕΕ) 708/2007 του Συμβουλίου».

«Είναι δυνατή η ίδρυση μονάδων δοκιμαστικής καλλιέργειας υδρόβιων οργανισμών, σύμφωνα με την κάθε φορά ισχύουσα νομοθεσία».

(β) πρόβλεψη φωτοσήμανσης των εξωτερικών (;) πλευρικών ορίων των ζωνών της Π.Ο.Α.Υ..

Ποιά σκοπιμότητα εξυπηρετεί μια τέτοια πρόβλεψη, αφού ο ορισμός μιας θαλάσσιας έκτασης ως ζώνης Π.Ο.Α.Υ. δεν συνεπάγεται απαγόρευση και άλλων δραστηριοτήτων ή χρήσεων εντός αυτής. Παράλληλα συνεπάγεται σημαντικό κόστος για το Φ.Δ., ενώ μπορεί να εντείνει άνευ λόγου αντιδράσεις τοπικών φορέων; Αυτό που είναι αναγκαίο (και προβλέπεται από τη νομοθεσία) είναι η (φωτο)σήμανση των μονάδων υδατοκαλλιέργειας για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας.

• Στο άρθρο 5 η αναφορά στις χερσαίες συνοδές και υποστηρικτικές εγκαταστάσεις και συγκεκριμένα ότι αποτελούν μέρος της Π.Ο.Α.Υ. είναι υπέρβαση του Ε.Π.Σ.Α.Α. – Υ. που αναφέρει (άρθρο 3) ότι Π.Ο.Α.Υ. είναι θαλάσσιες εκτάσεις εντός Π.Α.Υ., οργανωμένες κατά την έννοια του ν. 2742/1999, όπως ισχύει.

Άρα αυτές μόνο ως «λειτουργικά ανηκούσες» μπορεί να θεωρηθούν στην Π.Ο.Α.Υ., ενώ δεν μπορεί να είναι υπεύθυνος ο Φ.Δ. για τη λειτουργία εγκαταστάσεων που δεν είναι ιδιοκτησία του.

• Στο άρθρο 6 γίνεται μία εκτεταμένη αναφορά στην κείμενη νομοθεσία περιβάλλοντος που πέραν του ότι μπορεί να έχει κενά, δεν προσθέτει ή εξειδικεύει κάτι για την κάθε περίπτωση.

Επιπλέον όμως προβλέπονται υποχρεώσεις για τον Φ.Δ. για την εφαρμογή του σχεδίου και κατά τον σχεδιασμό των δραστηριοτήτων και έργων που στην πραγματικότητα αφορούν υποχρεώσεις των επιχειρήσεων / ιδιοκτητών μονάδων εντός της Π.Ο.Α.Υ. για την εκπλήρωση των όποιων, αλλά και για τον έλεγχο εφαρμογής / συμμόρφωσης δεν υπάρχει νομοθετική πρόβλεψη για τον Φ.Δ..

Επίσης, αναφέρεται ότι «Η υφιστάμενη κατάσταση θαλάσσιου περιβάλλοντος, όπως αποτυπώνεται στη Σ.Μ.Π.Ε. αποτελεί την «κατάσταση αναφοράς», αφού (και στο βαθμό που υπάρχουν μετρήσεις) αυτές δεν μπορεί να είναι αυτές οι οποίες προβλέπονται από την συσχέτιση με την χημική και οικολογική κατάσταση του Σ.Δ.Λ.Α.Π., ώστε να είναι συγκρίσιμα με όσα προβλέπονται στους πίνακες 2 και 3 της εγκυκλίου ΥΠΕΝ/ΔΙΠΑ/121634/7242 (εκδόθηκε μετέπειτα, την 20.12.2019).

• Στο άρθρο 7 που αφορά την υδρανάπαυση

(α) υπάρχει διαφοροποίηση ουσίας, καθώς αναφέρεται είτε μέγιστη συνολική μισθωμένη έκταση υδρανάπαυσης εντός ζώνης Π.Ο.Α.Υ., είτε υπάρχει διατύπωση περί «εντός μη μισθωμένων εκτάσεων των ζωνών παραγωγής» (σ.σ. δηλαδή δεν θα μισθώνονται;),

(β) υπάρχει νομοθετικό κενό πώς λειτουργεί η διαδικασία προσωρινής μετεγκατάστασης μονάδων για λόγους υδρανάπαυσης που πρέπει να ρυθμιστεί νομοθετικά από το ΥΠΑΑΤ. Σε καμμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι θέμα που ρυθμίζεται από τον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας μιας εταιρίας / Φ.Δ..

• Στο Πίνακα Α του Παραρτήματος οι αναφερόμενοι δείκτες υλοποίησης του σχεδίου είναι αόριστοι, αλλά κυρίως προσκρούουν στην έλλειψη (βάσει νομοθεσίας) δυνατότητας γνώσης στοιχείων ή ελέγχου από το Φ.Δ. των μονάδων, ορισμένες από τις οποίες είναι δυνατόν οι ιδιοκτήτες τους να μην είναι καν μέλη του.

• Ο Πίνακας Β του Παραρτήματος αποτελεί τον Πίνακα 3 του Παραρτήματος της εγκυκλίου ΥΠΕΝ/ΔΙΠΑ/121634/7242/20.12.2020, ο οποίος όμως, όπως έχει δομηθεί, συνάδει μόνο με τη λειτουργία μεμονωμένων μονάδων και όχι Π.Ο.Α.Υ., αφού όλες οι παράμετροι αφορούν μετρήσεις εντός μισθωμένων χώρων ή σε απόσταση 50 μ. από αυτούς.

Πρέπει να γίνει συνολική αναμόρφωση του πίνακα όσο αφορά τις Π.Ο.Α.Υ. με την ευκαιρία της δεύτερης αναθεώρησης των Σ.Δ.Λ.Α.Π. που βρίσκεται σε εξέλιξη και να υπάρξει σχετική πρωτοβουλία από το ΥΠΑΑΤ.

Πέραν των αναφερόμενων στα κείμενα των Π.Δ. υπάρχουν και θέματα που δεν περιλαμβάνονται, αλλά κρίνονται ουσιώδη για τη λειτουργία, όπως:

• Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του Φ.Δ. προς τις εταιρίες / ιδιοκτήτες των μονάδων που βρίσκονται εντός της ΠΟΑΥ, ανεξάρτητα αν μετέχουν στο Φ.Δ..
• Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των εταιριών / ιδιοκτητών των εγκατεστημένων εντός της ΠΟΑΥ μονάδων προς το Φ.Δ., ανεξάρτητα αν μετέχουν σε αυτόν.
• Ειδική αναφορά σε ενδεχόμενες κοινόχρηστες εγκαταστάσεις του Φ.Δ..
• Οικονομικοί πόροι Φ.Δ. και υποχρεώσεις εταιριών / ιδιοκτητών μονάδων (μέλη και μη μέλη Φ.Δ.).
• Εποπτεία του Φορέα Διαχείρισης από το Δημόσιο
• Απώλεια ιδιότητας του Φ.Δ.

Καθώς οι Φ.Δ. είναι εταιρίες που λειτουργούν σύμφωνα με το Εμπορικό Δίκαιο (Α.Ε., Ι.Κ.Ε.) πρέπει να παρακολουθείται ότι εξακολουθούν να έχουν την υπόστασή τους και δεν πτώχευσαν ή ανέστειλαν τη λειτουργία τους ως εταιρίες. Αλλά και αν μία τέτοια εταιρία που έχει ορισθεί ως Φ.Δ. αποφασίσει ότι δεν επιθυμεί να συνεχίσει το ρόλο αυτό, τι θα γίνεται; Παύει η ύπαρξη/λειτουργία της ΠΟΑΥ ή ακολουθείται διαδικασία επιλογής νέου Φ.Δ.; Προφανώς η ΠΟΑΥ πρέπει να εξακολουθεί να υπάρχει.

Κείμενο του Νίκου Αναγνόπουλου

Δημοσιεύθηκε στα ΑΛΙΕΥΤΙΚΑ ΝΕΑ - Τεύχος 472 - Ιανουάριος 2022

Με το άρθρο 73 παρ. 1 του ν. 4876/2021 (ΦΕΚ Α’ 251/23.12.2021) παρατάθηκε η προθεσμία για την ολοκλήρωση της διαδικασίας θεσμοθέτησης Π.Ο.Α.Υ. κατά ένα έτος, ήτοι μέχρι 4.11.2022.

Όταν η Ε.Ε. αποφάσισε να προχωρήσει τη συνέχιση του ΕΤΘΑ ως ΕΤΘΑΥ και για την περίοδο μέχρι το 2030, βασική κατεύθυνση για το νέο κανονισμό (τον 2021 /1139) ήταν ότι πρέπει να βασίζεται σε μια απλή δομή χωρίς προκαθορισμό μέτρων και λεπτομερών κανόνων επιλεξιμότητας σε επίπεδο Ένωσης με υπερβολικό περιοριστικό τρόπο (όπως ήταν ο 2014/508). Αντ’ αυτού ο τρέχων κανονισμός περιγράφει ευρείς ειδικούς στόχους σε κάθε προτεραιότητα και αφήνει στα Κράτη – Μέλη να καταρτίσουν το Πρόγραμμά τους υποδεικνύοντας τα κατάλληλα μέσα για την επίτευξη των στόχων.

Το υπό διαβούλευση σχέδιο Προγράμματος Αλ.Υ.Θ. 2021 – 2027 καταγράφει επαναλαμβάνοντας με κάθε λεπτομέρεια τους στόχους πολιτικής, τις προτεραιότητες, τους ειδικούς στόχους και τους ενδεικτικούς τύπους δράσεων που αναφέρει ο Κανονισμός καθώς και αποσπάσματα από άλλα Ενωσιακά έγγραφα χωρίς να υποδεικνύει τα αναγκαία για τη χώρα και τη συγκεκριμένη περίοδο μέσα με ιεράρχηση / προτεραιοποίηση και ποσοτικοποίηση αυτών. Επίσης, δεν υπάρχουν δείκτες εκροής και αποτελέσματος.

Κινείται στην παρουσίαση ενός ευρέως πλέγματος διαπιστώσεων και σχολίων χωρίς για κάθε ένα από τα κύρια προβλήματα της αλιείας, της υδατοκαλλιέργειας και της μεταποίησης και εμπορίας αυτών να προτείνει συγκεκριμένες δράσεις με σαφή χρονικό ορίζοντα και εκτίμηση προϋπολογισμού αυτών. Και τούτο βέβαια ως συνέπεια του ότι δεν παρουσιάζεται καμμία Στρατηγική για τους επί μέρους αυτούς τομείς.

Όσον αφορά τους επί μέρους τομείς σημειώνεται ενδεικτικά:

Για τη συλλεκτική αλιεία δεν γίνεται εξειδίκευση στόχων και δράσεων που να λαμβάνει υπόψη τη σημερινή κατάσταση του στόλου, τη διάρθρωση του αλιευτικού πληθυσμού και την κατάσταση των αποθεμάτων των ελληνικών θαλασσών. Έτσι πολλοί από τους ειδικούς στόχους που θέτει ο Κανονισμός είναι πρακτικά ανέφικτοι (π.χ. είσοδος νέων αλιέων με χορήγηση επιδότησης για πρώτη απόκτηση νέου αλιευτικού σκάφους, αντικατάσταση μηχανής). Αντίθετα δεν τίθενται ως προτεραιότητα η αντιμετώπιση της απώλειας εισοδήματος των ψαράδων από τα κυτώδη, τα δελφίνια και τα πουλιά με χορήγηση αποζημιώσεων καθώς και η νέα δυνατότητα κάλυψης δαπανών διαχείρισης συσκευών που αποβλέπουν στον έλεγχο (που με το νέο Κανονισμό ελέγχου θα επεκταθεί και στη ΜΠΑ) σύμφωνα με το άρθρο 22 του Κανονισμού.

• Στην υδατοκαλλιέργεια δεν εμβαθύνει / εξειδικεύει στην ανάγκη προώθησης των ΙΜΤΑ και RAS, στην ανάγκη οικονομικής στήριξης για την παρακολούθηση του περιβάλλοντος και εκτός προστατευόμενων περιοχών, αλλά εντός ΠΟΑΥ. Ενώ το ΠΕΣΣΑΥ παρουσιάζει συγκεκριμένους στόχους και δράσεις η σύνδεσή του με το σχέδιο Προγράμματος είναι ελλιπέστατη.
• Στη μεταποίηση αγνοείται (;) το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των προϊόντων αυτής είναι προέλευσης τρίτων χωρών με ελάχιστη αξιοποίηση προϊόντων ελληνικής συλλεκτικής αλιείας και υδατοκαλλιέργειας. Συνεπώς η στόχευση χρειάζεται ουσιαστική αναπροσαρμογή, άλλως η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων που θα ενισχυθούν είναι επισφαλής. Κλαδική μελέτη για τον τομέα μεταποίησης αλιευμάτων είναι απόλυτα αναγκαία (η τελευταία έχει γίνει προ εικοσαετίας), αλλά δεν προτείνεται.

Άλλες παρατηρήσεις:

• Όσο αφορά τις αναγκαίες διοικητικές προσαρμογές δεν προτείνονται συγκεκριμένες δράσεις για την απλούστευση του καθεστώτος αδειοδότησης υδατοκαλλιεργειών, την ολοκλήρωση του χωροταξικού σχεδιασμού των υδατοκαλλιεργειών (με ή χωρίς ΠΟΑΥ) και ένταξής τους στο θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, αλλά και για τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας για την έκδοση αδειών αλιευτικών σκαφών καθώς και των κριτηρίων επαγγελματικότητας των αλιέων.
• Δεν γίνεται σαφές πώς εξειδικεύεται η προτιμησιακή μεταχείριση της Μικρής Παράκτιας Αλιείας, ούτε καν παρουσιάζεται το Ειδικό Σχέδιο για την ΜΠΑ της χώρας.
• Δεν υπάρχει καμμία αναφορά στη χρήση του InvestEU, ιδίως στον τομέα της μεταποίησης αλιευτικών προϊόντων, αφού στον τομέα αυτό δεν θα υπάρχουν άμεσες ενισχύσεις σε μη ΜΜΕ.
• Δεν γίνεται καμμία εξειδίκευση στην ένταση των οικονομικών ενισχύσεων στις Μεγάλες επιχειρήσεις υδατοκαλλιεργειών (που αποτελούν πλέον του 80% του τομέα) που με βάση τον Κανονισμό και το Παράρτημα ΙΙΙ αυτού μπορεί να ανέρχεται στο 50% του σχεδίου.
• Στο σχεδιασμό δεν φαίνεται να λαμβάνεται υπόψη η αναμενόμενη μη υλοποίηση μέχρι 31.12.2023 βασικών σχεδίων του τρέχοντος ΕΠΑΛΘ όπως αλιευτικά καταφύγια, δράσεις ελέγχου αλιείας (πρόγραμμα από ΥΠΝΝΠ) που αφ’ ενός μπορεί να γίνουν «γέφυρα» στο νέο, αλλά μπορεί να απομειώσουν τις διαθέσιμες πιστώσεις.
• Δεν γίνεται αντιληπτό αν θα δημιουργηθεί στα πλαίσια του Προγράμματος Ειδικό Ταμείο (αναφέρεται ότι «εξετάζεται» και «προβλέπεται») για την ΜΠΑ, την υδατοκαλλιέργεια και τη μεταποίηση.

Συμπερασματικά, στο σχέδιο και ειδικώτερα στην ανάλυση των τύπων δράσεων ανά ειδικό στόχο του Προγράμματος αναμασώνται όσα προηγουμένως έχουν αναλυθεί χωρίς ιεράρχηση, χρονοπροσδιορισμό και ποσοτικοποίηση.

Έτσι το πλεονέκτημα που έδωσε ο νέος Κανονισμός ώστε η Ελλάδα να διαμορφώσει χωρίς περιορισμούς και αγκυλώσεις ένα Εθνικό Πρόγραμμα στα πλαίσια του ΕΠΑΛΘΥ, με τη μη εξειδίκευσή του θα οδηγήσει σε απώλεια πόρων για ακόμη μια φορά, δεδομένου ότι και η απορροφητικότητα του τρέχοντος Προγράμματος βρίσκεται μόλις στο 30% και ο κίνδυνος μεγάλων απωλειών είναι πλέον ορατός.

Το υπό διαβούλευση σχέδιο πρέπει να συμπληρωθεί, αναμορφωθεί και επανατεθεί σε ουσιαστική διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους φορείς.

ΝΙΚΟΣ ΑΝΑΓΝΟΠΟΥΛΟΣ

Πρόεδρος & Δ/νων Σύμβουλος